Jarząb mączny (Sorbus aria)

Jarząb mączny (Sorbus aria)

Wygląd: Drzewo zrzucające liście na zimę, dorasta 5-12 m, z bardzo szeroką, płasko sklepioną koroną zbudowaną dość nieregularnie. Pień dość prosty, z gałęziami nie pogiętymi, skierowanymi promieniście w górę.

Gałęzie bardzo luźne i nieregularnie ułożone. Kora u młodszych i starszych drzew dość gładka, szaro-srebrzysta lub matowoszara, z wiekiem jednak coraz bardziej spękana albo nieco złuszczona. Pędy mocne, początkowo delikatnie, jedwabisto owłosione, z wierzchu ciemniejsze niż od spodu, Pączki dość duże – około 2 cm długości – jajowate, tylko na szczycie owłosione, zielonkawe.

Liście nie podzielone, o długości 6-12 cm i szerokości 5-7 cm, podłużno-owalne, u nasady klinowate lub zaokrąglone, bardzo nieregularnie piłkowane. nierówno podwójnie piłkowane albo prawie wrębne. W czasie listnienia na wierzchu jedwabisto owłosione, lecz później nagie i intensywnie zielone; pod spodem zawsze pokryte gęstym, białym kutnerem. Kwiaty w luźnych, do 8 cm szerokich, płasko sklepionych podbaldachach. Poszczególne kwiaty o szerokości około 15 mm, rosną na szypułkach, są czysto białe lub lekko kremowe.

Owoce jabłkowate 10-15 mm długości, jajowato-kuliste, zwykle zabarwione jasnoczerwono.

Siedlisko: Jarząb mączny jest światłolubną rośliną drzewiastą, znoszącą jednak półcień. Dobrze rośnie na glebach umiarkowanie suchych i dość ciepłych,

Występowanie: Dziko rośnie wszędzie w zachodniej Europie: można go spotkać w słonecznych lasach i zaroślach, Tworzy bardzo liczne formy. Z powodu filcowatowełnistego owłosienia liści (chwytają pył!) często bywa sadzony w miastach wzdłuż ulic lub przy szlakach komunikacyjnych.

Okres kwitnienia: Od maja do czerwca.

Uwagi ogólne: Małe jabłkowate owoce jarząbu mącznego prawie nie są zbierane wczesną jesienią przez ptaki i wiewiórki – niewątpliwie z powodu jaskrawoczerwonej barwy. Pozostają dlatego do późna na drzewie i często można je zobaczyć nawet w zimie. Po pierwszych nocnych przymrozkach barwa zmienia się stopniowo na coraz ciemniejszą i w końcu przechodzi w lśniącą ciemną czerwień. Dopiero wtedy jabłuszka są zjadane przez różne ptaki wędrowne lub budzące się z zimowego snu wiewiórki. Pod względem ekologicznym takie rośliny drzewiaste tworzą grupę niezwykle ważną dla zimowego odżywiania mniejszych kręgowców. Owoce jarząbu mączystego są w stanie surowym lekko trujące z powodu zawartości kwasu parasorbinowego. Dawniej w okresach biedy zbierano je, suszono i przerabiano na mąkę (stąd nazwa!), której używano jako dodatku przy pieczeniu chleba. Przy ogrzewaniu kwas parasorbinowy w znacznym stopniu rozkłada się, dzięki czemu owoce mogą być w niewielkich ilościach spożywane.